Konspiracja

Młodzież harcerska Szarych Szeregów i organizacji młodzieżowej „Pet” (Przyszłość), włączonej do Szarych Szeregów w styczniu 1941 r., uczestniczyła od 1941 r. w działaniach Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”, powołanej przez hm. Aleksandra Kamińskiego. Działania te opisane są przez tegoż autora w książce „Kamienie na szaniec” (według innych informacji „Pet” został włączony do Szarych Szeregów na początku 1943 r.).

3 listopada 1942 r. najstarsi harcerze weszli w skład utworzonych w ramach reorganizacji Szarych Szeregów Grup Szturmowych. Jednocześnie warszawskie Grupy Szturmowe zostały włączone do Oddziałów Dyspozycyjnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej jako oddział o kryptonimie „OS Jerzy”. Liczyły wówczas około 300 ludzi zorganizowanych w cztery hufce. Dowódcą został hm. ppor. Ryszard Białous „Jerzy”, jego zastępcą i komendantem z ramienia władz harcerskich hm. kpr. pchor. Tadeusz Zawadzki „Zośka”.

Po przeszkoleniu, głównie w zakresie dywersji kolejowej, oddział, jako OS „Jerzy” wykonał następujące akcje zbrojne:

• W nocy z 31.12.1942 r. na 1.01.1943 r. akcja „Wieniec I” i „Wieniec II” – wysadzenie pociągu pod Kraśnikiem i wysadzenie przepustu pod torami w rejonie Radomia;
• 2.02.1943 r. akcja „Bracka” – oczyszczenie lokalu hm. ppor. Jana Błońskiego „Suma” przy ul. Brackiej 23;
• 26.03.1943 r. akcja „Arsenał” – odbicie hm. ppor. Jana Bytnara „Rudego” i 24 więźniów wiezionych z al. Szucha na Pawiak;
• 6 i 22.05.1943 r. likwidacja dwóch gestapowców – oprawców hm. ppor. Jana Bytnara „Rudego”
• 20.05.1943 r. akcja „Celestynów” – odbicie z pociągu 49 więźniów wiezionych do KL Auschwitz;
• 27.05.1943 r. akcja „Sól” – rekwizycja materiałów do produkcji materiałów wybuchowych;
• 6.06.1943 r. akcja „Czarnocin” – wysadzenie mostu na rzece Wolbromie; w trakcie tej akcji zginęli phm. sierż.pchor. Feliks Pendelski „Felek” oraz phm. sierż.pchor. Andrzej Zawadowski „Gruby”;
• 26.06.1943 r. akcja Śródborów” albo „Pogorzel” – wysadzenie pociągu;
• 30.06.1943 r. akcja „Gołąb” – wysadzenie pociągu;
• 12.08.1943 r. akcja „Góral” – ubezpieczenie akcji rekwizycji pieniędzy;
• 20.08.1943 r. akcja „Sieczychy” – likwidacja strażnicy granicznej; ginie hm. ppor. Tadeusz Zawadzki „Zośka”.

1.09.1943 r. warszawskie Grupy Szturmowe stanowiące OS „Jerzy” przekształcono w batalion Kedywu Komendy Głównej AK. Przyjął on jako swą nazwę pseudonim Tadeusza Zawadzkiego – „Zośka”. W miejsce dotychczasowych hufców i drużyn powstały kompanie i plutony. W skład Batalionu, którego dowódcą został por. hm Ryszard Białous „Jerzy”, weszły formalnie trzy kompanie: I, która przyjęła kryptonim „Felek”, a od 1944 r. „Maciek” – dowódcy: pchor. phm Sławomir Maciej Bittner „Maciek”, ppor. phm Andrzej Malinowski „Włodek”, sierż. phm Andrzej Łukoski „Blondyn”; II, która przyjęła kryptonim „Rudy” – dowódcy: kpr. pchor. phm Władysław Cieplak „Giewont”, plut. pchor. phm Andrzej Romocki „Morro”; III – pod dowództwem st. strz. pchor. phm Jerzego Zborowskiego „Jurka Kowalskiego”, która jako oddział do działań specjalnych o kryptonimie „Agat”, później „Pegaz”, została usamodzielniona, tworząc Batalion „Parasol”.

Akcje zbrojne Batalionu „Zośka”:

• 26.09.1943 r. akcja „Wilanów” – likwidacja strefy, posterunku policji granatowej i atak na kwaterę lotników;
• 23-24.10.1943 r. akcja „Pogorzel” – wykolejenie niemieckiego pociągu;
• 22.11.1943 r. akcja „Szymanów” – wykolejenie niemieckiego pociągu;
• 8.01.1944 r. akcja „Polowanie” – ostrzelanie samochodów niemieckich dygnitarzy wracających z polowania, w tym gubernatora Ludwiga Fischera;
• 3-4.04.1944 r. akcja „Choszczówka” – próba wykolejenia pociągu; akcja nieudana – miny nie wybuchły;
• 5-6.04.1944 r. akcja „Tryńcza” – wysadzenie mostu na rzece Wisłok;
• 5-6.04.1944 r. akcja „Rogóżno” – wysadzenie przepustu pod torami kolejowymi. Po meldunku dowódcy AK gen. „Grota” o wykonaniu ww. dwóch akcji, Naczelny Wódz, gen. Kazimierz Sosnkowski, przesłał depeszę: „Meldunek o >Julii< otrzymałem. Dzielnych żołnierzy Armii Krajowej podziwiam. Panu Generałowi dziękuję.”;
• 26.04.1944 r. akcja „Sonderwagen” – likwidacja ekipy niemieckich kontrolerów tramwajowych na pl. Starynkiewicza;
• 27.04.1944 r. akcja „T-U” (Tłuszcz-Urle) – wykolejenie i ostrzelanie pociągu pośpiesznego;
• 29.06.1944 r. akcja „Jan Boży” – uwolnienie ze szpitala 15 więźniów.

Oddział wykonał wiele innych akcji, które nie są ujęte w powyższym spisie. Były to m.in. akcje zaopatrzeniowe, takie jak: zdobycie broni, samochodów, opon samochodowych, lornetek. Późną wiosną i latem 1944 r. część żołnierzy Batalionu (plutony „Alek” i „Felek”) odbyła szkolenie bojowe w lasach „Puszczy Białej” w okolicy Wyszkowa. Stanowiło ono uzupełnienie przygotowań w przeddzień nadciągającej ogólnopolskiej operacji „Burza”.