Najpiękniejsza dziś kwatera powstańcza – Kwatera harcerskiego Batalionu AK „Zośka” – powstawała już w czasie działań wojennych, gdy chowano w tym miejscu żołnierzy Batalionu poległych w akcjach zbrojnych czasu okupacji. Po wojnie przeniesiono w to miejsce ekshumowanych poległych w Powstaniu Warszawskim żołnierzy Batalionu, tworząc jednolitą, zwartą Kwaterę. Po latach pochowano w tym miejscu Stanisława Broniewskiego, Aleksandra Kamińskiego, Jana Kiwerskiego, Stefana Mirowskiego, a w 2019 r. do swoich żołnierzy dołączył, ekshumowany z dalekiej Argentyny, w której żył po wojnie i zmarł, dowódca Batalionu – Ryszard Białous, ps. „Jerzy”.
Dzisiejszy wygląd Kwatera uzyskała w latach 80-tych XX w. kiedy ukształtował się ostatecznie jej układ: groby żołnierzy przedzielone alejkami, mur oporowy z napisem Harcerski Batalion Armii Krajowej „Zośka”, rząd grobów tzw. „VIP-ów” przed Kwaterą, obelisk z symbolami Batalionu, Grup Szturmowych i krzyżem harcerskim, Mogiła Symboliczna, tzw. „Barykada”, z nazwiskami żołnierzy poległych, a nie odnalezionych lub pochowanych w innych miejscach, tzw. „Kwatera Szarych Szeregów” z tablicami upamiętniającymi dowództwo podziemnego harcerstwa męskiego i żeńskiego, w obrębie której znajdują się obeliski upamiętniające oddział „Kolegium A” Kedywu Okręgu Warszawskiego, detaszowany do Batalionu „Zośka” na początku Powstania, a także „płyty pamięci”, na których wymienione są nazwiska oraz daty urodzin i śmierci żołnierzy Batalionu, którzy przeżyli wojnę i zmarli w okresie późniejszym. Jak widać Kwatera jest obiektem zwartym ale złożonym z wielu elementów.
Od lat 80-tych XX w. miejscem tym opiekuje się powołany specjalnie w tym celu Społeczny Komitet Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionu „Zośka” (a od 2019 r. – Batalionów „Zośka” i „Parasol”).
Kwatera nie przeszła żadnej gruntownej modernizacji od ponad 30 lat. Jej poszczególne elementy ulegają systematycznej degradacji. Tak jest np. z „Barykadą”, która na skutek działania warunków atmosferycznych groziła zawaleniem.
W międzyczasie co 3-4 lata Komitet (przy wsparciu Lasów Państwowych) wymienia krzyże brzozowe ze względu na nietrwałość tego pięknego, acz łatwo niszczejącego materiału. Wymieniono również emaliowane tabliczki z danymi poległych umiejscowione na krzyżach. Środki na prace na kwaterze Komitet uzyskuje od wielu lat z kwest prowadzonych 1 sierpnia i 1 listopada każdego roku oraz z darowizn.
Pandemia koronawirusa odebrała nam możliwość zdobywania środków metodą kwestowania. Dlatego Komitet zintensyfikował poszukiwania darczyńców i sponsorów konkretnych prac. W 2020 r. udało się dzięki środkom uzyskanym z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów przeprowadzić remont Kwatery Batalionu „Parasol” oraz odbudować od nowa „Barykadę” na Kwaterze Batalionu „Zośka” (koszt barykady 300 tysięcy złotych). Obie inwestycje niezależnie od uzyskanych dotacji były zasilone środkami własnymi Komitetu. Była to jednak tylko mniejsza część koniecznych prac remontowych.
Pozostało do zrobienia:
- wymiana 130 krzyży brzozowych (niezbędne już w 2021 r.),
- wymiana kamiennej nawierzchni alejek na całej Kwaterze,
- czyszczenie, podniesienie, wyrównanie i uzupełnienie kamiennych obmurowań grobów,
- remont schodów przy „Barykadzie”,
- naprawa i odnowienie obelisku Grup Szturmowych i Batalionu,
- niwelacja gruntu i położenie nowej nawierzchni przed „Barykadą”,
- położenie nowej nawierzchni w tzw. „Kwaterze Szarych Szeregów”,
- czyszczenie i naprawa muru oporowego oraz jego zabezpieczenie przeciwgrzybiczne,
- czyszczenie i zabezpieczenie przeciwgrzybiczne muru w „Kwaterze Szarych Szeregów”,
- wymiana tablic na obeliskach „Kolegium A” na nowe oraz wzmocnienie ich konstrukcji,
- wymiana „płyt pamięci” na nowe, jednolite, z ujednoliconym liternictwem.
Finalnie niezbędne będzie odnowienie zieleni na Kwaterze po zakończeniu prac remontowych.
Wszystkie powyższe działania mogą pociągnąć za sobą koszty ok. 800 tysięcy złotych (netto).
W 2021 r. Komitet zwrócił się do wielu potencjalnych darczyńców o wsparcie. Jednocześnie uruchomił internetową zbiórkę pieniędzy na portalu Zrzutka.pl.
Obecnie mamy już zapewnienie finansowania projektu z kilku źródeł. Z tego względu planujemy zrealizować jak najszerszy zakres prac z podanego powyżej zakresu.
Za dokonane już i deklarowane darowizny dziękujemy z całego serca:
- Kancelarii Prezesa Rady Ministrów,
- Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
- Wojewodzie Mazowieckiemu,
- Fundacji Polskiej Grupy Zbrojeniowej,
- Fundacji PGE,
- Administracji Lasów Państwowych
- oraz wszystkim darczyńcom przekazującym środki na Zrzutka.pl a także wpłacającym darowizny na konto Komitetu
Zarząd Społecznego Komitetu Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionów „Zośka” i „Parasol”